İkiz Gebelik (Çoğul Gebelik) Nedenleri ve Riskleri Nelerdir?

Çoğul gebelik rahim içinde birden fazla bebeğin yerleşmesidir. Tek yumurtadan yada ayrı ayrı iki yumurtanın döllenmesi ile oluşabilir. Çoğul gebelik deyince akla ikiz gebelik gelir. Çünkü çoğul gebeliklerin nerdeyse tamamına yakını ikiz gebeliklerdir. Üçüz gebelik ve üstü oldukça nadir görülmektedir. Özellikle tüp bebekte embriyo kısıtlaması geldikten sonra üçüz gebelik ve üstü gebeliklerle çok nadir karşılaşılmaktadır. İki ayrı yumurtanın döllenmesiyle oluşmuş ikiz gebelikler çift yumurta ikizleri (dizigotik ikizler), tek döllenmiş yumurtanın bölünmesiyle oluşan ikiz gebelikler ise tek yumurta ikizleri (monozigotik ikizler) olarak adlandırılır. Tüm ikiz gebeliklerin %60-70’i çift yumurta ikizleridir.

İkiz Gebelik Nedenleri Nelerdir? İkiz Gebelik Genetik Midir?

Tüm gebeliklerin %1-2’sini ikiz gebelikler oluşturmaktadır. Ancak Nijerya gibi bazı ülkelerde ikiz gebelik oranları %4’e kadar çıkabilmektedir. Tek yumurta ikizleri dünyanın her yerinde sabit oranda olup 1/250 sıklığında görülmektedir. Günümüzde tüp bebek tedavisi yöntemlerinin yaygınlaşması nedeniyle ikiz gebelik oranları da giderek artmaktadır. İkiz gebelik nedenleri şunlardır:

• Bazı ırklarda yada coğrafi bölgelerde ikiz gebelik daha fazla görülmektedir.
• Anne yaşının artması: Özellikle kariyer nedeniyle daha geç yaşta yapılan evlilikler artmaktadır. Bu gebelik şansını azaltmakla birlikte gebelik oluştuğu zaman ikiz gebelik şansını arttırmaktadır.
• Tüp bebek tedavi yöntemlerinin daha fazla kullanılması
• Çift yumurta ikizi olan kadınlarda ikiz doğurma şansı yükselir.
• Çok doğum yapmış olmak
• İri yapılı kadınlarda ikiz gebelik şansı artar.

İkiz Gebelik Kaç Çeşittir?

Çift yumurta ikizleri: Bu gebeliklerde iki ayrı yumurta iki ayrı sperm ile döllenmektedir. Bebeklerin genetik yapıları farklıdır. Cinsiyetleri ve dış görünüşleri aynı yada farklı olabilir. Çift yumurta ikizlerinde iki ayrı plasenta vardır. Dolayısı ile amnion keseleri ayrıdır.
Tek yumurta ikizleri: Tek bir yumurtanın tek bir spermle döllenmesinden sonra oluşan embriyonun ikiye bölünmesiyle oluşur. Burada genetik yapılar aynıdır. Bu nedenle cinsiyetleri ve dış görünüşleri tamamen aynıdır. Embriyonun bölünme zamanına göre değişik isimlerle adlandırılan tek yumurta ikizleri oluşur.
Embriyo ilk 3 gün içerisinde bölünürse iki amnion kesesi ve 2 ayrı plasenta oluşur (diamniyotik, dikoryonik). Bölünme 4-8 günleri arasında oluşursa artık plasenta oluşmuştur. Dolayısı ile plasenta tek ancak amnion keseleri ayrı olacaktır (diamniyotik, monokoryonik). Bu en sık görülen tek yumurta ikizi şeklidir. 9-13. günler arasında bölünme gerçekleşirse tek plasenta ve tek amnion kesesi oluşur (monoamniyotik, monokoryonik). 13. günden sonra olan bölünmelerde ise siyam ikizleri adı verilen yapışık ikizler oluşacaktır.

İkiz Gebelik Belirtileri (Çoğul Gebelik Belirtileri ) Nelerdir?

İkiz gebelik oluşanlarda gebeliğin erken dönemindeki bulantı, kusma, baş dönmesi gibi gebelik belirtileri daha fazladır. Yapılan gebelik testi sonuçları ve yapılan takipler sırasında tek gebeliğe göre çoğul gebelik beta hcg değerleri daha yüksek çıkacaktır. Aynı zamanda gebelik takibi sırasında karnı daha hızlı büyüyecek, tek gebelik haftasına göre daha iri olacaktır. Yine takipte tek gebeliklere göre anne kilo alımı daha fazla olacaktır. Bu belirtiler ikiz gebelikten şüphelenmemize neden olabilir. Ancak kesin tanı ultrasonda ikiz gebelik kesesinin tesbit edilmesi ile konur.

İkiz Gebelik Kaçıncı Haftada Belli Olur?

İkiz gebelik genellikle 5-6. haftalarda ultrasonda iki adet kese görülmesiyle ortaya çıkar. Ancak bazen kesenin bir tanesi daha geç ortaya çıkabilir. Tek gebelik diye düşünülerek bir sonraki kontrolde ikiz gebelik çıkan hastalar olacaktır.

İkiz Gebelikte Kaçıncı Haftada Doğum Olur?

İkiz gebelikte kaçıncı haftada doğum olacağını önceden kestirmek mümkün değildir. Ancak ikiz gebeliklerde erken doğum riski artmıştır. İkiz gebelikler hafta hafta ikiz gebelik gelişimi takip edilerek genelde 36-37 haftada doğurtulur. Hastanın ve bebeğin genel durumu iyi ise 37 haftaya kadar beklenmesinde fayda vardır. Ancak 36 haftanın üzerinde doğum düşünülebilir. İkiz gebelik hesaplama yöntemi tek gebelik haftası hesaplama yönteminden farklı değildir.

İkiz Gebelik Riskleri Nelerdir?

• İkiz gebeliklerde düşük riski daha fazladır.
• Suların erken gelmesi ve erken doğum riski artmıştır.
• Gebelik takibi sırasında gebeliğe bağlı şeker hastalığı yada gebelik zehirlenmesi adı verilen preeklampsi riski artmıştır.
• Erken gebelik dönemindeki bulantı ve kusma daha fazladır.
• Plasentaya bağlı anormallikler daha fazla görülür.
• Anne vücüdunda biriken sıvı miktarının daha fazla artmasına bağlı olarak kansızlık daha sık görülür.
• İkiz bebeklerde doğumsal anomali riski özellikle tek yumurta ikizlerinde daha yüksektir.
• Tek plasentalı ikiz gebeliklerde ikizden ikize transfüzyon denilen, bebeklerden birinin kanlanmasının diğerine daha çok yönlenmesi durumu gözlenebilir. Bu durumda bebeklerden biri oldukça fazla gelişirken diğerinin gelişimi oldukça geri kalacaktır.
• Doğum sırasında travmaya maruz kalma oranları artar.
• Sezeryan doğum oranları yüksektir.
• Erken doğuma bağlı ikiz bebeklerde prematüritenin getirdiği riskler oldukça fazladır.
• Bazen ikiz bebeklerden bir tanesi takip esnasında erken dönemde kaybolabilir (wanishing twin).
• Gelişmiş ikiz bebeklerden bir tanesi ölecek olursa plasentası tek olan ikizlerde diğer bebekte zarar görebilir.
• Tek kese içerisinde olan tek yumurta ikizlerinde kordon dolanması veya anne karnında bebek ölümleri, doğum travmaları daha fazla yaşanabilir.
• Plasenta previa, plasenta dekolmanı gibi gebelikte kanama yapabilecek riskli durumların yaşanma olasılığı artar.
• Doğum sonrası atoni kanaması riski daha yüksektir.

Fetal Redüksiyon Nedir?

Fetal redüksiyon günümüzde üçüz gebelik ve üstü çoğul gebelikler azaldığından çok fazla uygulanmamaktadır. Üçüz gebeliklerde fetal redüksiyon uygulaması tartışmalıdır. Günümüzde yoğun bakım şartları oldukça gelişmiştir. Bebeğin yaşama şansı 24 haftalık gebeliklerde bile %50’ye kadar çıkabilmektedir. Bu nedenle üçüz gebeliklerde gebelik takibi önerilebilir. Üçüz gebelikler genelde 32 haftaya kadar gider. 32 haftalık üçüz doğan bebek 35-36 hafta doğam tek bebeğin matürasyonundadır. Bu nedenle 32 haftaya gelmiş üçüz gebeliklerin yaşama şansı günümüzde %90’nın üzerindedir. Aynı zamanda yapılan işleme bağlı olarak tüm bebeklerin kaybedilme riskinin olduğu da unutulmamalıdır. Bu nedenlerden dolayı günümüz şartları düşünüldüğünde üçüz gebelikte birini sonlandırma uygulaması olan redüksiyon işleminin yeri olmadığı düşüncesindeyiz.

İkizlerden Birisinin Ölü Olması Durumunda Ne Yapılmalıdır?

Bazen ikiz gebelik takibi sırasında ikizlerden bir tanesi anne karnında ölebilir. Eğer ilk 3 aylık dönemde bebeklerden bir tanesi ölecek olursa bu gebeliklerde genellikle problem olmaz. Küçük olan fetüs kendi kendine rezorbe olur ve takip sırasında diğer gebelik kesesinin büyümesi nedeniyle zamanla kaybolur. Ancak ilerleyen haftalarda ikizlerden bir tanesi anne karnında ölürse bu durumda bebeklerin plasentalarına bakılır. Plasentaları çift olan bebeklerde diğer bebeğin zarar görme ihtimali son derece düşüktür. Bu nenenle bu gebeliklerde uygun haftaya gelene kadar beklenebilir. Ancak tek plasentalı ikiz gebeliklerde ölen bebekte oluşan toksik maddeler diğer bebeğe de geçerek diğer bebekte nörolojik hasarlara neden olabilir. Bu nedenle tek plasentalı bebeklerde bir an önce doğum düşünülmelidir. Ancak bebeğin henüz dışarda yaşama şansının düşük olduğu haftalarda amniosentez yöntemiyle girilerek ölü bebeğin kordonu koterize edilerek plasenta ile olan bağlantısı sonlandırılır. Bu sayede diğer bebek için vakit kazanılmış olur. Ancak yapılacak bu işlemde de erken doğum riski olacaktır. Böyle bir durumda kadın doğum uzmanınız ile her türlü riski istişare etmeniz faydalı olacaktır.

İkiz Gebelikte Beslenme

İkiz gebelikte beslenme, normal gebelikte beslenmeden farklı değildir. Gebenin üç kişilik yemek yemesini gerektiren bir durum yoktur. Zaten sağlığınıza düşkün ve dengeli besleniyorsanız, her zaman yediklerinize dikkat etmeniz yeterli olacaktır.

İkiz Gebelikte Doğum

3 ve üzeri gebeliklerde doğum şekli sezeryan olarak belirlenmektedir. Ancak ikiz gebelikte doğum şekli bebeklerin pozisyonlarına bağlıdır. İkiz gebeliklerin %40’ında bebek duruşları baş ve baş geliş şeklindedir. Bu ikiz gebeliklerde normal doğum düşünülebilir. Diğer tüm ikiz gebeliklerde sezeryan ameliyatı düşünülmelidir. Ancak günümüzde medikolegal uygulamalar nedeniyle baş-baş gelen ikiz doğumlarda da sezeryan uygulanmaktadır.

İkiz Gebelikte Dikkat Edilmesi Gerekenler

• İkiz gebeliklerde erken doğum riski yüksektir. Bu nedenle düzenli takipler sırasında 18 haftalık gebelikten itibaren rahim ağzı boyu ölçülmelidir. Rahim ağzında kısalma başlarsa erken doğumu önleyici tedaviler başlanmalıdır.
• İkiz gebeliklerde ikili test, üçlü test yada dörtlü test yapılmaz. Down sendromu taramasında ense kalınlığı ölçümü, anne kanından fetal hücre tayini kuulanılır.
• Demir desteği ikiz gebeliklerde arttırılmalıdır.
• İkiz gebelikte doğum izni 30. haftadan itibaren başlamaktadır. Çoğul gebelikte doğum izni 10 haftadır.
• İkiz doğum, yenidoğan yoğun bakım şartlarının iyi olduğu hastanelerde yapılmalıdır.
• İkiz bebek sahibi olacak gebelerin düzenli bir şekilde takiplerini yaptırmaları gerekir. İkiz gebelik belirtileri tesbit edilir edilmez gebe önemli noktalar konusunda bilgilendirilmelidir.

Ankara Çankaya Çukurambar’daki muayenehanemizde gebelik takibi Ankara jinekolog Doç. Dr. Nermin Köşüş ve Doç. Dr. Aydın Köşüş tarafından yapılmaktadır.