Doğum Kontrol Yöntemleri (Kontraseptif Yöntemler) Nelerdir?

Doğum kontrol yöntemleri, gebelikleri önlemek veya planlamak amacıyla kullanılan çeşitli yöntemlerdir. Bu yöntemler, insanların doğurganlık ve çocuk sahibi olma süreçlerini kontrol etmelerini sağlar. Kontraseptif yöntemler, hem kadınlar hem de erkekler için birçok seçenek sunar ve bireylerin cinsel sağlık ve aile planlaması konularında daha bilinçli kararlar almalarını sağlar.

Doğum kontrol yöntemleri temel olarak iki grupta toplanabilmektedir. Bu ayrım geri dönüşümlü doğum kontrol yöntemleri ve geri dönüşümsüz doğum kontrol yöntemleridir. Doğum kontrol yöntemlerinin hangisi tercih edilirse edilsin her bir yöntemin kendisine göre avantajı ve dezavantajı bulunmaktadır. Doğum kontrol yöntemlerine başvurulacağı zaman dikkat edilmesi gereken en önemli nokta her doğum kontrolü yönteminin herkese uygun olmadığının değerlendirmeye alınması gerektiğidir.

Doğum kontrol yöntemleri, modern toplumda önemli bir konudur. Bu yöntemler, bireylerin cinsel ilişkilerini güvenli ve planlı bir şekilde yaşamalarına yardımcı olur. Doğru bir doğum kontrol yöntemi seçmek, hem gebelikten korunmayı sağlar hem de çocuk sahibi olma zamanlamasını kontrol etmeyi mümkün kılar. Bu makale, doğum kontrol yöntemlerinin çeşitliliğini ve etkinliğini ele alacak ve bireylere doğru seçimi yapabilmeleri için rehberlik edecektir.

Geleneksel Doğum Kontrol Yöntemleri

Geri çekme, takvim metodu ve ilişkilerin ardında gerçekleştirilecek olan vajina yıkama işlemleri geleneksel yöntemlerdir. Bu yöntemler geleneksel olmalarının yanı sıra hamilelik riskinin de en yüksek olduğu yöntemlerdir. Ülkemizde ise en sık başvurulan yöntem geri çekme yöntemiyken doğru uygulanması halinde dahi başarı oranı seviyesi %9 – 15 aralığında kalmaktadır.

Modern Doğum Kontrol Yöntemleri

Kondom, vajinal diyafram ya da vajinal kondom, servikal başlık ve benzeri yöntemler de bariyer metotlar olarak kabul edilmektedir. Başta kondom olmak üzere bu yöntemler cinsel ilişki esnasında bulaşan hastalıkları da engellemeleri nedeniyle kabul görmektedirler. Bu gibi yöntemlerde karşılaşılan başarısızlıklar genel kabulün aksine yapımdaki hatalardan ziyade kullanım kaynaklı hatalardan ileri gelmektedir.

Vajinal diyafram; vajinaya yerleştirilecek olan ve rahim ağzını içerisine alarak arka tarafa doğru ilerleyen bariyer yöntemini ifade etmektedir. Vajinal diyafram bazı ülkelerin doğum kontrol yöntemi arasına girmesine rağmen ülkemizde çok fazla yer bulamamıştır. Uygulanacak olan bu yöntemin sağlayacağı avantajların başında ilişki öncesi yerleştirilmesi ve sonrasında 6 saat süreli olarak çıkartılması gerekmektedir. Bu yöntem aynı zamanda kadın kondomunun uygulanabildiği ve kadınlar içi uygulanabilen yöntem olmasıdır.

Servikal başlık yöntemiyse diyaframların rahim ağzına uygulanmasını ifade etmektedir. Bu uygulamada diyafram 24 saat boyunca yerinde kalabilmektedir. Servikal başlık yöntemindeki en büyük dezavantajı yerleştirmede karşılaşılan dezavantaj, diyaframın yerleştirilmesindeki zorluk olmaktadır.

Doğal Kontraseptif Yöntemler

Doğal doğum kontrol yöntemleri, hormonlar veya cihazlar kullanmadan gebelik riskini azaltmayı amaçlar. Bu yöntemler, kadının doğal döngüsünü izleyerek veya cinsel ilişkiden kaçınarak çalışır.

Servikal Mukus Yöntemi

Servikal mukus yöntemi, kadının rahmindeki yumurtlama dönemini takip ederek doğal bir doğum kontrolü sağlar. Kadın, bu yöntemle vücudundaki değişiklikleri ve rahim salgılarını takip ederek doğurganlık dönemini belirler.

Takvim Yöntemi

Takvim yöntemi, kadının adet döngüsünü takip ederek gebelik riskini hesaplamaya dayanır. Kadın, adet dönemlerini ve ovülasyon dönemini takip ederek doğurganlık dönemini belirler.

Geri Çekme Yöntemi

Geri çekme yöntemi, kadının doğurganlık döneminde cinsel ilişkiden kaçınmasını içeren bir doğum kontrol yöntemidir. Bu yöntemde, cinsel ilişkiden önce ve sonra sperm ile teması önlemek için dikkatli bir şekilde planlama yapılır.

Bariyer Yöntemler

Bariyer doğum kontrol yöntemleri, spermin rahme ulaşmasını engelleyen engeller oluşturur. Bu yöntemler, prezervatif, diyafram ve rahim ağzı kapağı (servikal kep) gibi araçları içerir.

Prezervatif

Prezervatif, erkeklerin cinsel organına takılan bir bariyer cihazıdır. Prezervatif, sperm hücrelerinin vajinaya girmesini önler ve cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmaya da yardımcı olur.

Diyafram

Diyafram, kadının rahim ağzını kapatan bir bariyer aracıdır. Doğru bir şekilde yerleştirildiğinde, diyafram spermin rahme girmesini engeller.

Rahim Ağzı Kapağı

Rahim ağzı kapağı, rahim ağzına yerleştirilen bir bariyer aracıdır. Rahim ağzı kapakçığı, spermin rahme girişini engelleyerek gebeliği önler.

Hormonal Kontraseptif Yöntemler

Hormonal doğum kontrol yöntemleri, hormonların kullanıldığı yöntemlerdir. Bu yöntemler, hormonların doğal döngüyü etkileyerek gebelik riskini azaltmasına dayanır.

Doğum Kontrol Hapları (Oral Kontraseptifler)

Doğum kontrol hapları; östrojen ve progesteron hormonlarını içeren ilaçlardır. Doğum kontrol hapları temel olarak yumurtlamanın baskılanması yoluyla hamilelik oluşumun önüne geçilmesine dayanmaktadır. Bu ilaçlar maksimum 21 tabletin bulunduğu formlarda satılırken bu ilaçlar her gün bir tane kullanılması sonrası kutu bitiminde 7 günlük aralar verilerek adet kanamaları gerçekleşmesine olanak verilmektedir. Bu sürenin ardından tekrar yeni bir kutuya başlanmaktadır. Bazı ilaçlarda ise 28 adet olup hiç ara verilmeden kullanılır. Doğum kontrol haplarının kullanımında dikkat edilmesi gereken nokta ilk kutunun koruyuculuğun düşük olması nedeniyle bu süreçte ek koruma yöntemine başvurulması gerektiğidir. İlk kutuya başlarken adetin ilk beş gününden biri tercihen 3. gün başlanmalıdır. Doğum kontrol hapları günümüzde en çok başvurulan doğum kontrolü yöntemleri arasında yer alırken bireylere hem yararı hem de zararı olmaktadır.

Hormonlu Yama

Hormonlu yama, cilde yapıştırılan bir bariyer aracıdır. Yama, hormonları deriye salar ve gebeliği önler.

Doğum Kontrol İğneleri

Aylık ya da 3 aylık enjeksiyonlar, progesteron barındıran ve çoğunlukla kas içerisine direkt olarak uygulanmakta olan iğnelerdir. Kullanımlarında ilk aylar genellikle düzensiz kanamalara yol açabilmektedir. Bu uygulamaların koruyuculuklarıysa %98 civarndadır.

İmplant ve Enjektabl Yöntemler

İmplant ve enjektabl yöntemler, hormonları doğrudan vücuda yerleştirerek uzun süreli doğum kontrolü sağlar.

Deri Altı İmplant

İmplant, kol altına yerleştirilen küçük bir cihazdır. Bu cihaz, hormonları doğrudan kana salarak gebeliği önler ve uzun süreli etkiler sağlar. Cilt altı implantlar; günümüzde en sık tercih edileni Nexplanon adı verilen cilt altı implanttır. Gerçekleştirilecek olan bu yönteme göre kolun iç kısmında derinin alt kısmına yerleştirilecek olan 1 tane kapsülü ifade etmektedir. Eskiden İmplanon adı verilen tek ya da 6 kapsüllü yöntemler mevcuttu. Cilt altı implantlarda başarısızlık oranları düşük seviyelerdedir. Bu yöntemin kullanıcılara sağlayacağı en önemli avantajsa uygulama sonrası herhangi bir çaba gerektirmemesidir. Deri altı implantlar 5 yıl boyunca hamileliğin önlenmesinde rol oynamaktadır. Deri altı implant fiyatları uygulandığı merkeze göre oldukça değişkendir.

Enjektabl Kontraseptifler

Enjektabl kontraseptifler, belirli aralıklarla yapılan bir enjeksiyonla verilen hormonlu bir doğum kontrol yöntemidir. Bu yöntem, uzun süreli etkiler sağlar ve gebeliği önler.

Uzun Etkili Tersiyer Yöntemler

Uzun etkili tersiyer doğum kontrol yöntemleri, rahme yerleştirilen cihazlar veya araçlarla gebeliği önler.

Spiral (Rahim İçi Araç)

Spiraller; rahim içi araç olarak da bilinmektedir. Geri dönüşümlü yöntemler arasında yer alırken aynı zamanda da dünya da en yaygın kullanılan doğum kontrol yöntemlerinden birisini oluşturmaktadır. Spiral, rahme yerleştirilen bir araçtır. Spiral, rahim içinde etkili bir bariyer oluşturarak gebeliği önler. Günümüzdeyse kullanılmakta olan 2 tür spiral bulunmaktadır. Bunlarsa bakırlı rahim içi araç ve hormonlu rahim içi araç şeklinde kabul edilmektedir. Hormonlu spiralerin ise en bilineni ve yaygın olarak kullanılanı Mirena Rahim içi sistem olarak adlandırılmaktadır. Spirallerin yerleştirilmesinde en uygun zamanın adet döngüsü içerisinde olmasıdır. Bunun nedeniyse rahim ağzı kanalının genişlemesi ve bu işlem sırasında hastanın hamile olma ihtimalinin çok düşük olmasıdır. Spiral takma fiyatları için tıklayınız.

Acil Durum Kontraseptifleri

Acil durum kontraseptifleri, korunmasız cinsel ilişkiden sonra kullanılan yöntemlerdir. Bu yöntemler, istenmeyen gebelik riskini azaltmaya yardımcı olur.

Acil Kontraseptif Haplar

Acil kontraseptif haplar veya ertesi gün hapları, korunmasız cinsel ilişkiden sonra alınan ilaçlardır. Bu haplar, gebeliği önlemek için hormonal değişiklikler yapar. Ertesi gün hapları; doğum kontrol yöntemleri arasında yer almamakla birlikte korunmasız ilişki sonrası istenmeyen hamileliklerin önüne geçmek amacıyla başvurulan bir önlem işlemidir.

Kondom Kullanımı

Kondom, cinsel ilişki sırasında kullanılan bir bariyer yöntemidir. Kondom, gebeliği önlemenin yanı sıra cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmaya da yardımcı olur.

Cerrahi Sterilizasyon Yöntemleri

Kadın sterilizasyonu; geri dönüşümsüz bir doğum kontrol yöntemi olarak kabul görmektedir. Bu yöntemde açık ya da kapalı ameliyat ile tüp bağlama ameliyatı yapılır. Günümüzde ise en çok uygulanan tüp bağlama yöntemi sezeryan sırasında tüp bağlama ameliyatıdır. Erkek sterilizasyonu (vazektomi); erkeklerde spermlerin geçtiği kanalların bağlanmasından ibarettir. En kolay cerrahi sterilizasyon yöntemidir.

Cerrahi doğum kontrol yöntemleri, kalıcı gebelik önleme yöntemleridir ve geri dönüşü zordur.

Tüplerin Bağlanması

Tüplerin bağlanması, kadınlarda kalıcı sterilizasyon sağlayan bir cerrahi işlemdir. Bu işlemde, fallop tüpleri bağlanarak yumurtaların sperm ile buluşmasını önler.

Vazektomi

Vazektomi, erkeklerde kalıcı sterilizasyon sağlayan bir cerrahi işlemdir. Bu işlemde, sperm taşıyan kanallar kesilerek sperm çıkışını engeller.

Seçim ve Karar Verme

Doğru doğum kontrol yöntemini seçmek, bireysel tercihlere ve yaşam tarzına bağlıdır. Kişinin cinsel sağlık ihtiyaçları, gebelik planları ve sağlık geçmişi göz önünde bulundurulmalıdır. Sağlık uzmanlarından alınacak danışmanlık da doğru karar verme sürecinde yardımcı olabilir.

Yan Etkiler ve Riskler

Doğum kontrol yöntemleri bazı yan etkilere ve risklere sahip olabilir. Hormonal yöntemler bazen hormonal değişikliklere neden olabilir ve bazı kişilerde yan etkiler görülebilir. Cerrahi yöntemlerin ise ameliyat riskleri vardır ve geri dönüşü zordur. Bu nedenle, doğru bir yöntem seçerken bu yan etkiler ve riskler göz önünde bulundurulmalıdır.

Doğum Kontrolünün Toplumsal Etkisi

Doğum kontrol yöntemleri, aile planlaması ve cinsel sağlık hizmetlerinin önemli bir parçasıdır. Bu yöntemler, insanların gebelikleri kontrol etmelerini ve çocuk sahibi olma süreçlerini planlamalarını sağlar. Aile planlaması, ekonomik, sosyal ve sağlık açısından önemlidir ve toplumun genel refahına katkı sağlar.

Hamilelikten Korunmanın Önemi

Doğru bir doğum kontrol yöntemi seçmek, istenmeyen gebelikleri önlemenin önemli bir yolu olduğu gibi, sağlıklı bir hamilelik süreci için de önemlidir. Gebelikten korunmak, hem anne sağlığını korur hem de yeni doğanın sağlıklı bir şekilde dünyaya gelmesini sağlar. Bu nedenle, doğum kontrol yöntemleri kullanmak önemlidir.

En Güvenilir Doğum Kontrol Yöntemi

Günümüzde doğum kontrolleri güvenilirliğine bakıldığında halen kadınların uygulamış olduğu doğum kontrol yöntemleri güvenilir olarak görülmektedir. Kondom, geri çekilme ve benzeri yöntemlerin yanı sıra takvim metodu gibi yöntemler risk oranı yüksek olarak görülmektedir. Kadınların doğum kontrol hapı kullanımı ya da rahim içi araç gibi yöntemler güvenilir yöntemler olarak kabul görmektedir.

Ankara Jinekoloji Merkezimiz tarafından her türlü doğum kontrol yöntemi uygulanmaktadır. Bakırlı spiral, hormonlu spiral ya da Nuvaring adı verilen vajinal hormonlu halkalar kliniğimizde takılmaktadır. Laparoskopi adı verilen kapalı ameliyat yöntemi ya da açık yöntemle tüp bağlama ameliyatı da doktorlarımız tarafından hastanın isteği doğrultusunda uygulanmaktadır.

Sonuç olarak;

Doğum kontrol yöntemleri, modern toplumda cinsel sağlık ve aile planlaması açısından büyük bir öneme sahiptir. Bu makalede, doğal yöntemler, bariyer yöntemler, hormonal yöntemler, uzun etkili tersiyer yöntemler, acil durum kontraseptifleri ve cerrahi yöntemler gibi çeşitli doğum kontrol yöntemleri ele alındı. Her bir yöntemin nasıl çalıştığı, etkinliği ve yan etkileri açıklandı. Kişisel tercihler, yaşam tarzı ve sağlık geçmişi göz önünde bulundurularak doğru bir doğum kontrol yöntemi seçmek önemlidir. Doğum kontrolü, sağlıklı bir cinsel yaşam ve aile planlamasında önemli bir rol oynamaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular

1. Hangi doğum kontrol yöntemi en etkilidir?

   • Doğum kontrol yöntemlerinin etkinliği kişiden kişiye değişebilir. Hormonal yöntemler ve uzun etkili tersiyer yöntemler genellikle en etkili yöntemler olarak kabul edilir.

2. Doğum kontrol yöntemlerinin yan etkileri nelerdir?

   • Her doğum kontrol yönteminin yan etkileri farklı olabilir. Hormonal yöntemler bazen hormonal değişikliklere neden olabilir ve bazı kişilerde yan etkiler görülebilir. Bariyer yöntemlerde ise alerjik reaksiyonlar veya tahriş oluşabilir. Yan etkiler hakkında daha fazla bilgi için bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.

3. Doğum kontrol yöntemleri hamilelikten korur mu?

   • Doğum kontrol yöntemleri, doğru ve düzenli kullanıldığında hamilelik riskini önemli ölçüde azaltır. Ancak hiçbir yöntem yüzde yüz etkili değildir. Bu nedenle, hamilelikten tamamen korunmak için doğru bir şekilde kullanılmalı ve güvenilir bir yöntem tercih edilmelidir.

4. Doğum kontrol yöntemleri cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korur mu?

   • Bazı doğum kontrol yöntemleri, özellikle prezervatif gibi bariyer yöntemleri, cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmada etkili olabilir. Ancak, bariyer yöntemleri dışındaki yöntemler cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruma sağlamaz. Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunma için prezervatif gibi bariyer yöntemlerin kullanılması önerilir.

5. Doğum kontrol yöntemlerini nasıl seçmeliyim?

   • Doğru doğum kontrol yöntemini seçmek kişisel tercihlere, yaşam tarzına ve sağlık geçmişine bağlıdır. Sağlık uzmanlarından alınacak danışmanlık, doğru bir karar verme sürecinde yardımcı olabilir. Öncelikle kendi ihtiyaçlarınızı ve tercihlerinizi belirleyerek başlayabilirsiniz.